«Επειδή τέντωσα τον Ιούδα στον εαυτό μου σαν τόξο. Τέντωσα τον Εφραΐμ δυνατά και σήκωσα κάποια παιδιά σου Σιών ενάντια σε κάποια παιδιά σου Ελλάδα, και σε έκανα σαν ρομφαία μαχητή. 14 Και ο Κύριος θα φανεί επάνω τους και το βέλος του θα βγει σαν αστραπή. Και ο Κύριος ο Θεός θα σαλπίσει με σάλπιγγα και θα κινηθεί με ανεμοστρόβιλους του νότου». (Ζαχαρίας 9:13-14).
Στο πρώτο μέρος αναφέραμε ότι η τελική πνευματική μάχη θα είναι η μάχη για τη Νύφη, ώστε να ανακαλύψει την πραγματική της ταυτότητα, για να ενωθεί με το Μεσσία, ώστε να βασιλέψει και να κυβερνήσει για πάντα μαζί του. Αυτή η μάχη περιγράφεται στο Ζαχαρία ως η μάχη ανάμεσα σε γιους της Σιών και σε γιους της Ελλάδας. Πρέπει να γίνει μια μετακίνηση από τον ελληνικό τρόπο σκέψης μέσα στην Εκκλησία, που εισήγαγαν οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας, πίσω προς την εβραϊκή ψυχοσύνθεση των αποστόλων, που βρίσκουμε μέσα στις Γραφές.
Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η συνάθροιση, η καχάλ [ελληνικά: εκκλησία] οικοδομήθηκε πάνω στο θεμέλιο των αποστόλων (στην Καινή Διαθήκη) και των προφητών (Παλαιά Διαθήκη), και όλοι τους ήταν Ιουδαίοι. Η αληθινή Εκκλησία δεν οικοδομήθηκε πάνω στο θεμέλιο των Ελλήνων ή άλλων Πατέρων της Εκκλησίας. Η λέξη «εκκλησία» προέρχεται από την εβραϊκή λέξη καχάλ και σημαίνει συναγωγή, συνάθροιση ή συνέλευση. Συνεπώς συναγωγή και εκκλησία είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα, γι’ αυτό οι εβδομήκοντα μεταφραστές που έκαναν την αρχαιότερη μετάφραση στα ελληνικά της Παλαιάς Διαθήκης μεταφράζουν την ίδια λέξη καχάλ πότε ως «συναγωγή» και πότε ως «εκκλησία», που σημαίνουν και οι δύο, συνάθροιση, συνέλευση. Η συνάθροιση του Κυρίου, λοιπόν, υπήρχε πολύ πριν από την ημέρα της Πεντηκοστής στις Πράξεις 2ο κεφάλαιο, παρόλον ότι δεν είχε εμφανιστεί προηγουμένως σε όλη την πληρότητά της. (Δες π.χ. Πράξεις 7:38 και Εβραίους 11:39-40). Η καχάλ, εκκλησία, δεν είναι ένα φαινόμενο μόνο της Καινής Διαθήκης.
Πολλοί από εσάς είναι εξοικειωμένοι με το ακόλουθο ρητό σχετικά με τα προηγούμενα δύο χιλιάδες χρόνια της «Εκκλησιαστικής Ιστορίας»: «Η Εκκλησία ξεκίνησε ως Κίνημα στην Ιερουσαλήμ, έγινε Φιλοσοφία στην Ελλάδα, Κρατικός Θεσμός (Ίδρυμα ή Οργάνωση) στη Ρώμη, πολιτισμός (κουλτούρα) στην Ευρώπη και εμπορικές δοσοληψίες (μπίζνες) στην Αμερική». Είναι η ελληνική επιρροή που βρίσκεται στο θεμέλιο της αποκλίνουσας συμπεριφοράς από τις εβραϊκές ρίζες του Χριστιανισμού.
Το εβραϊκό κίνημα θα φέρει αποκατάσταση για εμάς, ώστε να επιστρέψουμε εκεί όπου όλα άρχισαν. Οι πηγές της πίστης μας δεν βρίσκονται στην Αθήνα, αλλά στη Σιών.
Στον Ψαλμό 87:1-7 αναφέρει: «Το θεμέλιό του είναι στα άγια βουνά. 2 Αγαπάει ο Κύριος τις πύλες της Σιών περισσότερο από όλα τα σκηνώματα του Ιακώβ. 3 Ένδοξα πράγματα ειπώθηκαν για σένα, πόλη του Θεού. 4 Θα αναφέρω τη Ραάβ και τη Βαβυλώνα ανάμεσα σ’ εκείνους που με γνωρίζουν. Ιδού, η Παλαιστίνη και η Τύρος, μαζί με την Αιθιοπία. Και θα λένε: αυτός ο άνθρωπος γεννήθηκε εκεί. 5 Και για τη Σιών θα λένε: «Ετούτος κι εκείνος γεννήθηκαν σ’ αυτήν, και ο ίδιος ο Ύψιστος θα τη στερεώσει». 6 Ο Κύριος θα καταγράψει στα κατάστιχα των λαών ότι αυτός γεννήθηκε εκεί. 7 Και οι ψάλτες, καθώς και οι παίκτες των οργάνων θα λένε: «Όλες οι πηγές μου είναι σ’ εσένα» (Εννοεί στη Σιών).
Ζούμε σε μια εποχή που η Νύφη ετοιμάζεται για τους γάμους του Αρνίου. Τώρα θα περιγράψουμε μερικές αλλαγές που το Εβραϊκό Κίνημα θα επιφέρει στη Νύφη του Μεσσία.
Ο ελληνικός τρόπος σκέψης
Μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το «αρχηγείο» της αρχικής Εκκλησίας έφυγε από εκεί. Ο ιουδαϊκός λαός άρχισε να διώκεται σοβαρά μέσα στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, και ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική σκέψη γρήγορα επικράτησαν μέσα σε μια εκκλησία όπου όλο και περισσότερο επικρατούσαν πληθυσμιακά οι Εθνικοί.
Ας έχουμε υπόψη ότι οι Γραφές περιγράφουν την οξεία αντίθεση ανάμεσα στον ελληνικό και εβραϊκό τρόπο σκέψης ως μια πνευματική μάχη ανάμεσα σε γιους της Σιών και σε γιους της Ελλάδας. Οι αλλαγές που άρχισαν να λαμβάνουν χώρα στη διάρκεια του 2ου αιώνα μ.Χ. ήταν βαθιές και ριζικές. Ας περιγράψουμε μερικές:
Πρώτα απ’ όλα, η ελληνική επιρροή προκάλεσε μια μετακίνηση από την έμφαση στις δίκαιες πράξεις με υπακοή στις εντολές του Θεού, δίνοντας έμφαση στο νου και στη σωστή σκέψη. Η διανοητική αποδοχή ορθών διδασκαλιών έγινε σημαντικότερη από τον τρόπο ζωής κάποιου. Ενώ ο ιουδαϊκός λαός μπορεί να αποδεχτεί διαφορετικές θεωρήσεις (απόψεις, σκοπιές) των Γραφών, εφόσον υπακούει κανείς σε ό,τι δίνεται καθαρά εντολή να κάνουμε, οι Έλληνες αναζητούν τη γνώση και επιμένουν στο σωστό τρόπο συλλογισμού, στη σωστή επιχειρηματολογία και την εξήγηση των πάντων. Όχι πως αυτό είναι κακό, αλλά δεν είναι το πρωτεύον! Μπορούμε να αφήνουμε κάποιον να σκέφτεται κάποια πράγματα όπως νομίζει, αν αυτός ο τρόπος σκέψης τον βοηθά να τηρεί καλύτερα τις εντολές του Θεού.
Σύμφωνα με την ελληνική ψυχοσύνθεση, είναι πιο σημαντικό να αποδέχεσαι το ορθό σύνολο διδασκαλιών με το νου σου, παρά να ζεις σύμφωνα με το ορθό σύνολο των εντολών του Θεού. Η αδελφοσύνη βασίζεται στην κοινή αποδοχή κάποιων δογμάτων και διδαχών μάλλον παρά στην αναγέννηση από το Άγιο Πνεύμα μέσα στην οικογένεια του Θεού. Όταν ο απ. Παύλος μιλά για την «υγιή διδασκαλία» (Α΄ Τιμόθεος 1:10), πάντοτε τη συσχετίζει με την ευσεβή συμπεριφορά και τις ευσεβείς σχέσεις, ιδιαίτερα μέσα στην οικογένεια. Δεν αναφέρεται ποτέ απλώς σε αυτό που πιστεύει κάποιος διανοητικά.
«Και αν κάποιος δεν προνοεί για τους δικούς του και μάλιστα για τους οικείους του, έχει αρνηθεί την πίστη και είναι χειρότερος από άπιστο». (Α΄ Τιμόθεος 5:8). Σύμφωνα με τη βιβλική διδασκαλία αρνήθηκες την πίστη αν δεν προνοείς για την οικογένειά σου. Εδώ έχουμε ένα παράδειγμα της «υγιούς διδασκαλίας». Πρόσεξε την έμφαση στον τρόπο που ζει κανείς, όχι σε αυτό που παραδέχεται με το νου του.
«Εσύ όμως μίλα αυτά που πρέπουν στην υγιή διδασκαλία. 2 Οι ηλικιωμένοι να είναι νηφάλιοι, σεμνοί, σώφρονες, υγιείς στην πίστη, στην αγάπη, στην υπομονή. 3 Οι ηλικιωμένες ομοίως να είναι στη συμπεριφορά ιεροπρεπείς[1], να μη διαβάλλουν[2], να μην είναι υποδουλωμένες σε πολύ κρασί, να είναι δασκάλες του καλού, 4 για να σωφρονίζουν τις νέες ώστε να αγαπούν τους άντρες τους, να αγαπούν τα παιδιά τους, 5 να είναι σώφρονες, αγνές, καλές νοικοκυρές, που να υποτάσσονται στους δικούς τους άντρες, για να μη βλασφημείται[3] ο λόγος του Θεού». (Τίτος 2:1-5).
Κατά δεύτερο λόγο, η ελληνική επιρροή προκάλεσε βαθύ ρήγμα στον βιβλικό εβραϊκό τρόπο σκέψης που σχετίζεται με τη Δημιουργία του Θεού. Η ελληνική σκέψη είναι δυαδική, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει αντίθεση ανάμεσα στο πνευματικό και το υλικό στοιχείο. Στην ελληνική σκέψη μόνο ο πνευματικός κόσμος είναι άγιος και καθαρός. Ο υλικός κόσμος είναι βασικά διεφθαρμένος, άσκοπος και κακός. Ο ασκητικός τρόπος ζωής έγινε γρήγορα το πνευματικό ιδεώδες.
Ο απ. Παύλος δίδαξε από μια εντελώς διαφορετική εβραϊκή άποψη όπου ο υλικός κόσμος δε θεωρείται από τη φύση του κάτι κακό. «Επειδή κάθε κτίσμα του Θεού είναι καλό και τίποτα δεν είναι απορρίψιμο, όταν λαμβάνεται με ευχαριστία». (Α΄ Τιμ. 4:4). «Γιατί λέει η Γραφή: Βόδι που αλωνίζει δεν θα το φιμώσεις, και: “Άξιος είναι ο εργάτης του μισθού του”». (Α΄ Τιμ. 5:18). «Στους πλούσιους του τωρινού αιώνα[4] παράγγελλε να μην υψηλοφρονούν μήτε να έχουν ελπίσει στην αβεβαιότητα του πλούτου, αλλά στο Θεό που μας τα παρέχει όλα πλούσια προς απόλαυση». (Α΄ Τιμ. 6:17).
Η επιρροή που βασίζεται σε αυτόν τον ελληνικό δυαδικό τρόπο σκέψης στη χριστιανική διδασκαλία και πράξη συνεχίστηκε τα τελευταία 1800 χρόνια. Ο κλασικός Χριστιανισμός είναι μια ελληνική θρησκεία, πολύ απομακρυσμένη από τον βιβλικό, εβραϊκό τρόπο σκέψης του Μεσσία μας, των αποστόλων και των προφητών, «όπου οικοδομηθήκατε πάνω στο θεμέλιο των αποστόλων και των προφητών[5], όντας ακρογωνιαίος λίθος ο ίδιος ο Χριστός Ιησούς. 21 Πάνω σε αυτόν[6] όλη η οικοδομή συναρμολογείται και αυξάνει για ναό άγιο με[7] τον ΚΥΡΙΟ». (Εφεσ. 2:20-21).
Η Ρωμαϊκή επιρροή
Όταν ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος έλαβε τα ηνία της Εκκλησίας τον 4ο αιώνα μ.Χ. προέκυψε μία περαιτέρω απότομη απομάκρυνση από το αρχικό εβραϊκό θεμέλιο της πίστης. Κατά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 325 μ.Χ., την οποία οργάνωσε ο Κωνσταντίνος, ούτε ένας Ιουδαίος πιστός δεν προσκαλέστηκε, και αυτός ο αυτοκράτορας απαγόρευσε εντελώς κάθε σχέση της Εκκλησίας με τον ιουδαϊκό λαό, τον ίδιο λαό που μας έδωσε τις Γραφές, τον Σωτήρα και την πίστη η οποία «μια φορά για πάντα παραδόθηκε στους αγίους».
Από τούδε και στο εξής οι ορθές διδασκαλίες επιβάλλονταν με την μάχαιρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας παρά με την μάχαιρα του Πνεύματος. Η διωκόμενη εκκλησία μεταβλήθηκε σε διώκουσα εκκλησία, που κατέληξε να μεθά με το αίμα των αγίων, των αληθινών πιστών και του Ιουδαϊκού λαού.
Η Ρωμαϊκή επιρροή δημιούργησε μια έμφαση στην οργάνωση, τον ιδρυματισμό και σε μια επαγγελματική ιεραρχία, αντί για την οικογένεια, την οικία και την αδελφοσύνη. Ο συνηθισμένος πιστός έγινε ένας παθητικός θεατής, ακροατής και αποδέκτης αντί για ουσιαστικός συμμέτοχος. Επίσημες ιεροτελεστίες αντικατέστησαν την αγνή λατρεία κάθε πιστού «εν πνεύματι και αληθεία».
Η σημερινή Δυτική εκκλησιαστική ζωή δεν είναι εμποτισμένη μόνο από ελληνική σκέψη αλλά επίσης από ρωμαϊκά έθιμα. Οι μάζες κρατούνται υπό έλεγχο από εξεζητημένες, επαγγελματικές θεατρικές παραστάσεις (που ονομάστηκαν Θείες Λειτουργίες), προγράμματα και θεάματα. Όλες οι σημερινές χριστιανικές αποχρώσεις και Δόγματα είναι λίγο-πολύ διαμορφωμένες σύμφωνα με το πρότυπο ενός αυτοκρατορικού συστήματος που δεσπόζει πάνω στο λαό.
«Αλλά ο Ιησούς τους προσκάλεσε και είπε: «Ξέρετε ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριαρχούν σ’ αυτά και οι μεγάλοι τα κατεξουσιάζουν. 26 Δεν θα είναι έτσι μεταξύ σας, αλλά όποιος θέλει μεταξύ σας να γίνει μεγάλος θα είναι διάκονός σας[8], 27 και όποιος θέλει μεταξύ σας να είναι πρώτος θα είναι δούλος σας. 28 Όπως ακριβώς ο Υιός του ανθρώπου δεν ήρθε για να διακονηθεί, αλλά για να διακονήσει[9] και να δώσει τη ζωή του λύτρο στη θέση πολλών». (Ματθ. 20:25-28).
Στο εβραϊκό πολιτιστικό σύστημα κάθε οικία είναι ένα ιερό ναού, κάθε πατέρας είναι ιερέας. Το τραπέζι του φαγητού είναι ένα θυσιαστήριο (βωμός) και κάθε γεύμα είναι μία πράξη λατρείας. Η συναγωγή δεν είναι μέρος διασκέδασης, αλλά πρώτα και κύρια ένα μέρος συλλογικής προσευχής, ανάγνωσης των Γραφών και μελέτης.
Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός
Ο ευρωπαϊκός χριστιανικός πολιτισμός θεμελιώθηκε πάνω σε ένα μίγμα ευαγγελίου και χριστιανοποίησης ειδωλολατρικών εθίμων. Επικεντρώνεται γύρω από τη λατρεία κατά την ημέρα της Κυριακής και των χριστιανικών εορτών παρά στις εορτές και το ημερολόγιο του Κυρίου, που υπάρχει στην Παλαιά Διαθήκη, και που ο Μεσσίας μας και οι απόστολοί του ακολουθούσαν.
Ο Ψαλμός 45:9-11 λέει, «…9 Θυγατέρες βασιλιάδων παραβρίσκονται στις τιμές σου. Η βασίλισσα στάθηκε από τα δεξιά σου στολισμένη με χρυσάφι του Οφείρ. 10 Άκουσε, θυγατέρα και δες και στρέψε το αυτί σου και λησμόνησε τον λαό σου και το σπίτι του πατέρα σου, 11 και ο βασιλιάς θα επιθυμήσει το κάλλος σου. Επειδή αυτός είναι ο Κύριός σου και προσκύνησέ τον». Αν πρόκειται να παντρευτούμε το Μεσσία, για να καθήσουμε στο πλάι του και να κυβερνήσουμε και να βασιλέψουμε μαζί του, πρέπει να προσλάβουμε την ταυτότητά του και να ακολουθήσουμε τους δρόμους του. Παλαιά, οι γυναίκες όταν παντρεύονταν, δεν διατηρούσαν το επώνυμό τους, αλλά προσλάμβαναν το επώνυμο του συζύγου τους.
Όταν ο Ιησούς βασιλέψει ως Βασιλιάς από την Ιερουσαλήμ στη βασιλεία του Θεού, ο νόμος θα βγει από την Σιών και θα κυβερνήσει όλα τα έθνη. Η Κυριακή δεν θα είναι η ημέρα λατρείας, αλλά το Σάββατο. «“Γιατί όπως οι καινούργιοι ουρανοί που εγώ πρόκειται να κάνω θα παραμένουν μπροστά μου” – χρησμός του ΚΥΡΙΟΥ – “έτσι θα παραμένει το σπέρμα σας και το όνομά σας. Και θα συμβαίνει από νέα σελήνη σε νέα σελήνη και από Σάββατο σε Σάββατο[10] να έρχεται κάθε σάρκα να προσκυνά[11] μπροστά μου”, είπε ο ΚΥΡΙΟΣ». (Ησαΐας 66:22-23).
Σήμερα πολλοί Χριστιανοί αρχίζουν να ανακαλύπτουν πάλι την αρχική πίστη και τη βιβλική κουλτούρα. Είναι η προετοιμασία για τη μεγάλη εορτή στο γαμήλιο δείπνο του Αρνίου.
Αμερικανικές εμπορικές δοσοληψίες (μπίζνες)
Κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα οι ΗΠΑ είχαν τη μεγαλύτερη επιρροή στο Σώμα του Μεσσία. Μεγάλο μέρος αυτής της επιρροής απέφερε μεγάλη ευλογία, αλλά τώρα πρέπει να ετοιμαστούμε για την τελική κίνηση προς τη Σιών, όπου θα λάβει χώρα το τέλος.
«20 “Και θα έρθει για τη Σιών[12] ένας Λυτρωτής και για εκείνους που επιστρέφουν από την αποστασία στον Ιακώβ”– χρησμός του ΚΥΡΙΟΥ.
21 “Και ως προς εμένα, αυτή θα είναι η διαθήκη μου μαζί τους”, είπε ο ΚΥΡΙΟΣ: “Το Πνεύμα μου που είναι επάνω σου και οι λόγοι μου που έχω βάλει στο στόμα σου δε θα φύγουν από το στόμα σου και από το στόμα του σπέρματός σου[13] και από το στόμα του σπέρματος του σπέρματός σου”, είπε ο ΚΥΡΙΟΣ, “από τώρα και στον αιώνα[14]”.
“Σήκω, γίνε φως, γιατί έχει έρθει το φως σου, και η δόξα του ΚΥΡΙΟΥ επάνω σου ανάτειλε. 2 Γιατί, ιδού, το σκοτάδι θα καλύψει τη γη και ζόφος[15] τους λαούς. Αλλά πάνω σου θα ανατείλει ο ΚΥΡΙΟΣ, και η δόξα του πάνω σου θα φανεί. 3 Και θα έρθουν έθνη στο φως σου, και βασιλιάδες στη λάμψη της ανατολής σου». (Ησαΐας 59:20-60:3).
Καθώς το σκοτάδι αυξάνει πάνω στα έθνη του κόσμου, πρέπει να ακολουθούμε το φως και τη δόξα που ανατέλλει πάνω στη Σιών. Με πολλούς και διάφορους τρόπους η αποκορύφωση των περασμένων 1800 ετών χριστιανικού πολιτισμού και διδασκαλίας βρίσκει σήμερα την τελευταία έκφρασή της στην Αμερική. Αυτό είναι συγχρόνως καλό και κακό. Κατ’ αυτούς τους καιρούς αλλαγής και αποκατάστασης πρέπει να συναισθανόμαστε τους κινδύνους και τις παγίδες, κάτι που δεν είναι πάντα τόσο εύκολο.
Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: ποτέ δεν πρέπει έχουμε ως κίνητρο τα χρήματα και την οικονομική αναζήτηση (να επιδιώκουμε τα χρήματα) αντί για την υπακοή στο λόγο του Θεού και τις εντολές Του. Τα χρήματα μπορούν να κάνουν πολύ καλό, αλλά αυτό εμπεριέχει κινδύνους. Δεν εξαρτιόμαστε από το κατά πόσον είναι κάτι δημοφιλές, για να αποδεχτούμε ως καλό ή κακό. Είναι σημαντικό να προσευχόμαστε για διάκριση.
Ο Ιησούς είπε ότι αν δεν πιστεύουμε σε ό,τι έγραψε ο Μωυσής, δεν μπορούμε να πιστέψουμε αυτά που εκείνος είπε. «Γιατί αν πιστεύατε στο Μωυσή, θα πιστεύατε σ’ εμένα· γιατί εκείνος έγραψε για μένα. Αν όμως στα γραφτά εκείνου δεν πιστεύετε, πώς θα πιστέψετε στα δικά μου λόγια[16];» (Ιωάννης 5:46-47). Το εβραϊκό κίνημα θα επαναφέρει και θα αποκαταστήσει μια έμφαση στην Τορά (Νόμο) και στις εντολές του Θεού μάλλον, παρά σε δόγματα και διδασκαλίες για το μυαλό. Θα αντικαταστήσει την ιδρυματοποίηση και τις δομές εξουσίας με μιαν έμφαση στην οικογένεια και την οικία, την αδελφοσύνη και την κοινωνία μεταξύ των πιστών. Από το να συνεχίζουμε να είμαστε αγκιστρωμένοι πάνω σε όλα τα ειδωλολατρικά χριστιανοποιημένα έθιμα της Εκκλησίας, θα αγκαλιάσουμε τη βιβλική, εβραϊκή κουλτούρα με το Σάββατο και τις εορτές του Κυρίου. Η Νύφη του Μεσσία θα έχει ως κίνητρο την υπακοή και την αγιότητα αντί γι’ αυτό που είναι δημοφιλές και που ζητά ο κόσμος.
[1] 3 ιεροπρεπείς Αλλιώς: σεβάσμιες
[2] 3 να μη διαβάλλουν Κείμενο: μη διαβόλους. Αλλιώς: να μη συκοφαντούν κουτσομπολεύοντας
[3] 5,3:2 βλασφημείται, βλασφημούν Αλλιώς: δυσφημείται, κακολογούν
[4] 17 αιώνα Αλλιώς: κόσμου
[5] 20 προφητών. Εννοούνται είτε οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης είτε οι προφήτες της Καινής Διαθήκης (Βλέπε Εφεσίους 3:5).
[6] 21,22 Πάνω σε αυτόν. Κείμενο: εν αυτώ Άλλη ερμ.: Σε ενότητα με αυτόν, Μέσω αυτού, Μέσα σ’ αυτόν.
[7] 21 με. Κείμενο: εν. Άλ. ερμ. σε, για.
[8] 26 διάκονος Αλλιώς: υπηρέτης
[9] 28 διακονηθεί, διακονήσει Αλλιώς: υπηρετηθεί, υπηρετήσει
[10]23 εδ. 23α Κατά λέξη:
Και θα συμβαίνει από την επάρκεια της νέας σελήνης στη νέα σελήνη του
και από την επάρκεια του Σαββάτου στο Σάββατό του
[11]23 να προσκυνά. Εβρ. ρ. σαχά. Αλλιώς: να λατρεύει.
[12]20 για τη Σιών. Εβρ. λετσιγιόν. Ο΄: ένεκεν Σιών = εξαιτίας της Σιών. Ο Παύλος στο Ρωμαίους 11:26 αναφέρει: Ήξει εκ Σιών (Θα έρθει από τη Σιών). Η πρόθεση “λε” σημαίνει “σε, για, εξαιτίας, αναφορικά με”. Όταν έχει την έννοια “αναφορικά με”, καθορίζοντας ένα κατηγόρημα για εκείνα στα οποία αναφέρεται, αποκτά συχνά την έννοια “ανήκει σε..., είναι του/της...” (Λεξικό The New B-D-B-Gesenius σελ. 512). Συνεπώς η μετάφραση του Παύλου “εκ Σιών” δεν είναι λανθασμένη.
[13]21 του σπέρματός σου. Εννοεί των παιδιών σου.
[14]21 στον αιώνα. Εβρ. ‘αντ ‘ολάμ. Αλλιώς: για πάντα.
[15]2 ζόφος. Αλλιώς: πηχτό σκοτάδι. Εβρ. ‘αραφέλ. Η λέξη χρησιμοποιείται για τη δόξα που περιβάλλει το Θεό. Υποδηλώνει τρόμο, θαυμασμό, φόβο, μεγαλείο, δέος και σεβασμό.
[16] 47 λόγια Κείμενο: ρήμασιν Βλέπε υποσ. Ιν.3:34
